(Συνέντευξη με τον Αλέξανδρο Χαρατζά)
Το 2005 άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό ο πρώτος ιδιωτικός χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων στο νησί. Ο λόγος, για τον πολυχώρο τέχνης «Ζείδωρος», που στεγάζεται σε ένα αποκατεστημένο ενετικό κτήριο, πραγματικό αρχιτεκτονικό κοσμοτέχνημα, επάνω στον παραλιακό δρόμο του Καψαλιού. Με κλεισμένα τα πέντε χρόνια λειτουργίας του, επιδιώξαμε μία συζήτηση με τον ιδιοκτήτη, Αλέξανδρο Χαρατζά , όπου μας καταθέτει τις σκέψεις και τις απόψεις του, όπως διαμορφώνονται από την σχετική εμπειρία που έχει αποκτήσει πλέον στα πολιτιστικά του τόπου.
-Αδιαμφισβήτητα, από τότε που ιδρύθηκε η Ζείδωρος, κάτι έχει αλλάξει στο πολιτιστικό περιεχόμενο, τουλάχιστον των καλοκαιριών, στο νησί.
Η Ζείδωρος είναι ένας χώρος που λειτουργεί από το Μάιο έως και τον Σεπτέμβριο. Δεν είναι ένας χώρος που λειτουργεί και τον χειμώνα, δυστυχώς πρέπει να πω. Γιατί, εάν υπήρχε αντικείμενο, θα με ενδιέφερε να είμαι εδώ και το χειμώνα. Και όταν λέω αντικείμενο, εννοώ ώστε να μπορεί ο χώρος να επιβιώσει. Έχοντας τολμήσει έναν χειμώνα να οργανώσω κάποια πράγματα, είδα πως δεν είναι βιώσιμο. Και δε μιλάμε για μεγάλο κόστος, αλλά ακόμη κι αυτό, δεν καλύπτεται.
- Σε ποιο βαθμό εκτιμάς ότι επηρεάζει η παροχή μιας σωστής υποδομής την παραγωγή πολιτισμού;
Είναι μία συζήτηση της κότας και του αυγού. Πιστεύω ότι ένας χώρος, για να λειτουργήσει το χειμώνα, θα πρέπει να βγάζει τα έξοδά του. Η ιδιωτική πρωτοβουλία έχει το πλεονέκτημα πως παρέχει καλή οργάνωση, καλή προβολή, (γιατί έτσι οφείλει για να υπάρχει), απ’ την άλλη, σε ορισμένες περιστάσεις είναι αναγκασμένη να ρίχνει το επίπεδό της.
Μακάρι να μπορούσε κάποιος φορέας εδώ, να αναπτύξει κάποια δραστηριότητα καλλιτεχνικού – πολιτιστικού περιεχομένου, ο οποίος να ήταν μεικτός. Δηλαδή, μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία. Θα έλεγα όχι του Δήμου, γιατί θεωρώ ότι δε θα είχε την ελευθερία ένας τέτοιος φορέας να δράσει ανεπηρέαστα από οποιεσδήποτε πολιτικές προτιμήσεις.
- Εντούτοις, κάθε χρόνο, όλο και πιο πολύ, επεκτείνονται οι συνεργασίες σου με τοπικούς φορείς, έστω τους πέντε αυτούς μήνες.
Τα τελευταία χρόνια το θεατράκι έχει φιλοξενήσει παραστάσεις και εκδηλώσεις διαφόρων φορέων, όπως είναι το ωδείο, τα Δημοτικά σχολεία, ο σύλλογος Ποταμού, παραδοσιακοί χοροί κλπ. Και προσπαθώ πάντα, αν όχι να δίνω το χώρο αφιλοκερδώς στους τοπικούς φορείς, να έχουν πολύ χαμηλή τιμή.
-Έχοντας επενδύσει επαγγελματικά σε μια επιχείρηση όπως τη Ζείδωρος, σημαίνει πως αντιμετωπίζεις τον πολιτισμό ως μία κερδοφόρα επένδυση;
Βλέπω τον πολιτισμό σαν προϊόν. Το πολιτιστικό προϊόν έχει κι αυτό μια αγορά. Πρέπει να επισημάνω ότι το συγκεκριμένο προϊόν είναι δύσκολο και αχάριστο, με την έννοια ότι η σχέση δουλειάς και απόδοσης είναι πολύ κακή. Σίγουρα θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο, το οποίο θα είχε μεγάλη απόδοση και να νιώθω ότι ο κόπος μου πιάνει πολύ μεγαλύτερο τόπο. Αλλά, αυτό μ’ αρέσει να κάνω, ανεξαρτήτως πως οι απολαβές που έχω δεν είναι πάντα οι προσδοκώμενες. Για μένα, αυτή η δουλειά είναι ένα πάθος. Έχω δεχτεί προτάσεις από διάφορους, να φιλοξενήσω καλλιτέχνες οι οποίοι θα ανέβαζαν τον τζίρο ή θα έφερναν πολύ περισσότερο κόσμο ή θα εκσφενδόνιζαν τα έσοδα, αλλά προσπαθώ να τηρώ κάποιες προδιαγραφές ποιότητας, είτε πρόκειται για έκθεση, θεατρικό, συναυλία, οποιαδήποτε παράσταση. Και αυτό έχει κάποιο κόστος. Ο χώρος αυτός είναι δ΄συκολο να συντηρηθεί αποκλειστικά από τα έσοδα που έχει. Συνεπώς, τα τελευταία χρόνια, ανέπτυξα μία πολιτική χορηγιών, η οποία ήταν αρκετά επιτυχημένη και γι’ αυτό αποτάθηκα σε φορείς στην Αθήνα και σε μεγάλα ιδρύματα, οι οποίοι στήριξαν αυτήν την προσπάθεια και εύχομαι, όταν ξεπεραστεί αυτή η οικονομική κρίση, να συνεχίσουν να την στηρίζουν.
- Η επαγγελματικότητα στον τρόπο που αντιμετωπίζεις τους καλλιτέχνες, βλέπεις πως επηρεάζει την ποιότητα του υλικού που παρουσιάζουν;
Αυτό έχει αποδειχθεί από το γεγονός ότι πολύ μεγάλοι καλλιτέχνες που έχουν φιλοξενηθεί, εκτιμούν πολύ αυτήν την προσπάθεια και δίνουν κι αυτοί τον καλύτερό τους εαυτό με τη σειρά τους, βλέποντας ότι υπάρχει ένας χώρος που τους καλύπτει, σε οτιδήποτε αφορά την υποδομή.
- Πιστεύεις ότι αυτό που κάνεις στη Ζείδωρος, είναι κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει και ένας δημόσιος οργανισμός;
Αυτό είναι ένα επιχείρημα που το έχω ακούσει και στο παρελθόν, ότι ένας τέτοιος χώρος θα όφειλε να είναι δημόσιος. Κρίνοντας από την οργάνωση διάφορων δημοσίων χώρων, πιστεύω ότι θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει ο χώρος έτσι όπως λειτουργεί αυτή τη στιγμή, υπό την ομπρέλλα κάποιου δημόσιου φορέα. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τα πολιτιστικά, αλλά με κάτι γενικότερο το οποίο θα ήθελα να επισημάνω, την αντίληψη δηλαδή, πως οτιδήποτε είναι δημόσιο, έχουμε μάθει στην Ελλάδα ότι δεν είναι δικό μας. Συνεπώς δεν το περιβάλλουμε με αγάπη, δεν το φροντίζουμε, θεωρούμε ότι είναι κάποιου άλλου και το υποβαθμίζουμε. Θα ήταν αδύνατον λοιπόν, ένας χώρος πολιτισμού να λειτουργεί υποβαθμισμένα. Καλύτερα να μη λειτουργεί καθόλου. Σαφώς, λοιπόν, πιστεύω στην ιδιωτική πρωτοβουλία, γιατί μόνο μέσα από αυτήν, ένας χώρος πολιτισμού μπορεί να υπάρξει και να προσφέρει αυτό που οφείλει.
- Ποια, θεωρείς πως πρέπει να είναι η στάση της τοπικής αρχής στον πολιτισμό;
Οφείλει, -είναι μέρος της αποστολής της- να έχει κάποιο ρόλο και κάποιο λόγο στα πολιτιστικά ενός τόπου και στο παρελθόν αλλά και πρόσφατα ακόμα, έχω συνεργαστεί με τη δημοτική αρχή χωρίς κανένα πρόβλημα, είτε σε ρόλο συνεργάτη είτε υποστηρικτή.
-Η Ζείδωρος αυτοπροσδιορίζεται ως πολυχώρος, πράγμα που σημαίνει ότι φιλοξενείς πολλές και διαφορετικές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Ξεχωρίζεις κάποια από αυτές;
Από τις εκδηλώσεις, θεωρώ το θέατρο ως εκείνο που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη πρόκληση. Κι αυτό γιατί μία θεατρική παράσταση απαιτεί μεγάλη προσπάθεια που δε φαίνεται. Απαιτεί πρόβες στον χώρο, κουστούμια, σκηνικά, φώτα. Και στόχος μου είναι να επεκταθώ σε τέτοιου είδος παραστάσεις….
-Ξεχωριστό κομμάτι των δράσεων, είναι σαφώς το εκθεσιακό, καθώς ο χώρος της γκαλερί είναι ο πρώτος που συναντά ο επισκέπτης. Ποια είναι η υποδοχή της από τον κόσμο;
Έχω ακούσει διάφορα. Έχω δει ανθρώπους στην πόρτα να ντρέπονται να μπούνε μέσα νομίζοντας ότι έχει εισιτήριο. Οι εκθέσεις είναι παντού δωρεάν. Και φυσικά, κάποιος που θα επισκεφθεί μια έκθεση ζωγραφικής – γλυπτικής, φυσικά δεν είναι υποχρεωμένος να αγοράσει. Το μόνο που ζητείται από αυτόν, είναι να δει και να κρίνει για τον εαυτό του, αν του αρέσει ή όχι.
-Στη βάση της, εξάλλου, αυτή η κίνηση έχει ως πρώτο στόχο την ανάδειξη του έργου και την επικοινωνία του εκάστοτε καλλιτέχνη με τους ανθρώπους…
Σαφώς έχει αυτόν τον σκοπό. Ταυτοχρόνως βέβαια έχει και έναν εμπορικό σκοπό προκειμένου να καταφέρει να επιβιώσει πρωτίστως ο καλλιτέχνης, γιατί τα περισσότερα ποσοστά από τις πωλήσεις τα έχει ο καλλιτέχνης, δεν τα έχει ο χώρος.
- Στο σύνολο των εκθέσεων, το συντριπτικό ποσοστό των καλλιτεχνών που φιλοξενούνται, σχετίζονται με τα Κύθηρα. Ποια γνώμη έχεις σχηματίσει για την ποιότητα της δουλειάς τους;
Στα Κύθηρα θεωρώ ότι υπάρχουν καλλιτεχνικές μονάδες οι οποίες είναι πολύ αξιόλογες, που παιδεύονται με την τέχνη και αποδίδουν – ή δεν αποδίδουν κάποιες φορές- ένα υψηλού επιπέδου πολιτιστικό προϊόν. Αυτό που θα ήθελα να ζητήσω από αυτούς, είναι να συλλέγουν περισσότερες προσλαμβάνουσες προκειμένου να είναι σε θέση να δημιουργούν. Θεωρώ ότι ένας καλλιτέχνης ο οποίος είναι μόνιμα απομονωμένος σε ένα νησάκι, στην άκρη της Ελλάδας, δεν έχει προσλαμβάνουσες.
- Παρά τη ρομαντική ιδέα για τον καλλιτέχνη;
Η ρομαντική ιδέα του καλλιτέχνη, πιστεύω πως πρέπει να συνδυάζεται με μία περίοδο τριβής με την κοινωνία. Να έχει ένα καταφύγιο, αλλά εκεί θα βρεθεί για να χωνεύει όλες τις εντυπώσεις και τις προσλαμβάνουσες εικόνες που αποκομίζει από τον υπόλοιπο κόσμο. Συνεπώς, αν κάποιος θέλει να παράγει τέχνη στα Κύθηρα, είναι απαραίτητο γι αυτόν να έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται κι άλλα μέρη, να ζει μέσα στον κόσμο, γιατί μόνο ζώντας μέσα στον κόσμο γίνεσαι μέρος του κόσμου.
- Όμως, ζώντας στον κόσμο, δε σημαίνει απαραίτητα πως ζεις και μέσα στην τέχνη. Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για τις προσλαμβάνουσες της φύσης, οι οποίες είναι ατελείωτες.
Οι προσλαμβάνουσες της φύσης είναι ατελείωτες αλλά η φύση των Κυθήρων δεν είναι ατελείωτη.
- Αυτό το λες, επειδή παρατηρείς πως κάτι επαναλαμβάνεται;
Με όσα λέω, εννοώ πως θα επιθυμούσα μία πιο ραγδαία εξέλιξη. Θεωρώ ότι είναι αργή η εξέλιξη. Υπάρχουν κάποιες φόρμες που επαναλαμβάνονται και είναι κάπως μονοδιάστατες. Δηλαδή για παράδειγμα, έχω βαρεθεί να βλέπω ελαιογραφίες ή ακουαρέλες του Καψαλίου ή του Κάστρου. Αυτό μπορεί να είναι θελκτικό για κάποιον επισκέπτη, αλλά για αυτόν που το παρουσιάζει, είναι τελείως επαναλαμβανόμενο.
- Να υποθέσω πως το εκθεσιακό τμήμα είναι και το λιγότερο προσοδοφόρο;
Όχι. Δεν είναι. Όσο παράξενο κι αν σου φαίνεται, τα λιγότερα έσοδα διαχρονικά έχουν έρθει από παραστάσεις και από εκδηλώσεις καλλιτεχνών οι οποίοι, ναι μεν είναι γνωστοί στην υπόλοιπη Ελλάδα ή στο εξωτερικό, αλλά στα Κύθηρα δεν είχαν την απήχηση που θα περίμενε κάποιος. Θεωρώ ότι το Κυθηραϊκό κοινό είναι 100% προβλέψιμο. Δε θεωρώ ότι είναι πολιτιστικά καθυστερημένο, κάθε άλλο. Αλλά δε ρισκάρει να έρθει να δει μια συναυλία, έναν καλλιτέχνη τον οποίο δεν έχει γνωρίσει μέσα από τα μίντια, συνεπώς δεν εκθέτει και τον εαυτό του σε καινούργιες μορφές τέχνες. Θα παρότρυνα λοιπόν το κοινό των Κυθήρων, να ρισκάρει και να έρθει να παρακολουθήσει καλλιτέχνες που δεν τους έχει ακούσει ξανά.
Καψάλι, Ιούλιος 2010
